پارێزەر؛ خۆزگە فوئاد
وەک چۆن کۆمپیوتەر کۆد یان داتا تۆماردەکات دەکات بۆ ئەنجامدانی ئەرکی نوێ، مناڵان دەتوانن بیرۆکە، بەها، رەفتار و لێهاتوییەکان تۆمار بکەن لەو شتانەی کە دەیبینن، دەیخوێننەوە، دەیبیستن، یان هەوڵی دەدەن و پاشان بیخەنە سەر ژیانی راستەقینە.
فێرکردنی مناڵان دەربارەی یاسا دەتوانرێت بە شێوەیەکی سادە و سەرنجڕاکێش و گونجاو لەگەڵ تەمەن دا ئەنجام بدرێت، نەک بە زاراوەی یاسایی، بەڵکو لەڕێگەی چیرۆک، نمونەی ژیانی راستەقینە و یاری.
چۆنیەتی فێرکردنی مناڵ دەربارەی یاسا (هەنگاو بە هەنگاو)
- لە چەمکی یاساکانەوە دەست پێ بکە؛ رێکخستنە ئاشناکان بەکاربهێنە: “بۆچی لە گڵۆپی سوردا دەوستین؟”، “بۆچی لە پۆلدا دەستمان بەرز دەکەینەوە؟”، یان “بۆچی چاوەڕێی نۆرەی خۆمان دەکەین؟“
وانەی سەرەکی: یاساکان یارمەتیدەرن بۆ ئەوەی هەمو کەسێک بە سەلامەتی بمێنێتەوە و بە شێوەیەکی دادپەروەرانە مامەڵەی لەگەڵ دا بکرێت.
- رونی بکەرەوە بۆچی یاساکان بونیان هەیە؛ کاتێک لە یاساکان تێگەیشتن، دەتوانیت رونی بکەیتەوە کە یاساکان وەک یاسا گەورەکانی کۆمەڵگا وان، ئەوان بۆ پاراستنی مرۆڤەکان دروستکراون، هەمو کەسێک - مناڵان و گەورەکان. دەبێت شوێنیان بکەون و دەرئەنجامی هەیە کاتێک یاساکان دەشکێنرێن.
نمونە: چالاکیەکی رەنگکردن بەکاربهێنە کە دیمەنی جیاواز پیشان دەدات (یەکێکیان مناڵان بە سەلامەتی شەقامەکە دەپەرێتەوە، یەکێکی تریان کە کەسێک زبڵ و خاشاک فڕی دەدات) و باس لەوە بکەن کە یاسا چی دەڵێت لە هەر حاڵەتێک دا.
بەکارهێنانی چیرۆک یان بارودۆخەکان؛ چیرۆکەکان بیرۆکە دەکەنە راستەقینە.
نمونەی چیرۆک: "کامیار یارییەکی لە فرۆشگایەک وەرگرت بەبێ ئەوەی پارە بدات، پێتوایە دواتر چی رویدا، بۆچی فرۆشگاکان یاسایان هەیە سەبارەت بە پارەدان؟”، پاشان رونی بکەرەوە کە دزی چییە، و چۆن یاسا یارمەتیدەرە بۆ رێگریکردن لێی.
- باسی دادپەروەری بکە؛ مناڵان لە دادپەروەری تێدەگەن. زۆرجار یاسا هەوڵدەدات شتەکان دادپەروەرانە بێت. “ئەگەر کەسێک بە ئەنقەست یارییەکەت شکاند، پێویستە چاکی بکاتەوە؟”، "چی ئەگەر کەسێک درۆ لەسەر کەسێکی تر بکات — ئایا ئەوە دادپەروەرانەیە؟"
- ناساندنی مافە یاساییە سەرەتاییەکان؛ لەگەڵ گەشەکردنیان دەتوانیت بیرۆکەکانی وەک: مافی قسەکردن بە ئازادی (ئازادی قسەکردن)، مافی سەلامەتی و ئەو بیرۆکەیەی کە هیچ کەسێک لە سەروی یاساوە نییە.
نمونەی مناڵی راستەقینە بەکاربهێنە: “تۆ مافی ئەوەت هەیە لە قوتابخانە هەست بە سەلامەتی بکەیت”، "تۆ مافی ئەوەت هەیە بڵێیت هەستت چۆنە — بە رێزەوە”.
با مناڵ رۆلی بیین: وا خۆیان نیشان بدەن کە:
• ئەفسەرێکی پۆلیس
• دادوەرێک
• پارێزەرێک
• شایەتحاڵێک
ململانێیەکی بچوک (کەسێک یاسایەکی شکاند) رۆڵ بکە و رێنماییان بکە لەڕێگەی دۆزینەوەی چارەسەرێکی دادپەروەرانە.
ئامۆژگاری بۆ دایک و باوک و پەروەردەکاران
• بە ئەرێنی رەفتار بکەن
با پرسیار بکەن: کراوە بە، تەنانەت ئەگەر هەمو وەڵامەکان زانیاریت نەبوو
دور بکەوەنەوە لە ترساندنیان
