به‌ پاساوى 'شەرەف' دایكی دو مناڵ گولەباران کرا

2021/03/30    4528 جار بینراوە
 
‏* نه‌وژین - رێناس ساڵح
 
 
‏"هەوڵی کوشتنم دەدەن"، ئەمە نوسراوی سەر سکاڵاکەی هاوژینە کە ماوەی چەند ساڵێکە بەهۆی کێشەی خێزانیەوە هاوسەرەکەی جێهێشتوە و ‏گەڕاوەتەوە ماڵە باوانی، به‌ڵام ماڵه‌ باوانیشی نه‌بوه‌ په‌ناگه‌ى، هه‌تا رۆژی (٢٧/٣/٢٠٢١)، لەلایەن برایەکیەوە له‌ گوندى (چه‌ورى) سه‌ر به‌ ‏ناحیه‌ى نه‌وجولی قه‌زاى كفری له‌ گه‌رمیان، ١٦ فیشەک بە جەستەیەوە دەنرێت. 'بکوژه‌كه‌ى' دوای ٣ رۆژ ده‌ستگیر ده‌كرێت و دان ‏بەوەدادەنێت کە باوک و برایەکی و زاواکەشیان که‌ هاوسەری خوشکە کوژراوەکەیەتی، هاوکاری بون لە تاوانەکە‎.‎
 
بۆ کوژرا؟
 
هاوژین، ته‌مه‌نى ٢٥ ساڵ بو، هاوسەرگیری کردبو و دایکی دو مناڵ بو، بە وتەی شایەتحاڵەکانی روداوەکە، پێش چەند ساڵێک تۆمه‌تباركراوه‌ ‏به‌ بونى پەیوه‌ندیەکی خۆشەویستی لەگەڵ پیاوێک دا، ئەمە لەکاتێکدایە هیچ سکاڵایەکی یاسایی بۆ سەلماندنی ئەو تۆمەتانە بەردەست نیە، ‏هاوسەرەکەشی سێ جار لە رێگەی دادگاوە داوای گەڕانەوەی کردوە، بەشێوەیەک ماڵی باوکی هاوژینی تۆمەتبار کردوە بە رێگریی کردن لە ‏ژنەکەی بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە لای‎.‎
 
شایه‌تحاڵێك كه‌ ناوى لای نه‌وژین پارێزراوه‌، وتى: هاوژینەکەی لە داگا وتبوی "هەر شتێک بوە من نامەوێت ژیانی خێزانەکەمان تێکبچێت، ‏ئەمەوێت دایکی مناڵەکان بگەڕێتەوە بۆلام و من قبوڵمە، بەڵام هەستدەکەم خێزانەکەی رێگری لێدەکەن بگەڕێتەوە بۆلام".‏
 
ئەم قسانەی لە کاتێکدایە كه‌ برا 'بکوژه‌كه‌ى' هاوژین لە بەردەم دادوەری لێکۆڵینەوە دانی بەوەداناوە یەکێک لە هاوکارەکانى بۆ کوشتنی ‏خوشکەكه‌ى، مێردەکەی بوە‎.‎
 
هەر ئەوکات لەسەر یەکێک لە سکاڵاکانی، دادگای ناحیەی رزگاری لە گەرمیان، بانگی هاوژین دەکات و ئەویش لەبەر دەم دادوەر دەڵێت: ‏‏"خێزانەکەم هیچ رێگریەکم لێناکەن له‌ گەڕانەوە بۆ لای مێرده‌كه‌م، بەڵکو ئەوە خۆمم کەنامەوێت بگەڕێمەوە بۆلای". خێزانەکەی هاوژینیش ‏دڵنیایی دەدەن لە بەردەم دادوەر کە ئەوان رێگرن نین لە گەڕانەوەی کچەکەیان بۆلای هاوسەرەکەی‎.‎
 
چەند شایەتحاڵێکی ئەم دۆسیەیه‌ بۆ نەوژین ئاماژەیان بۆ ئەوەکرد: ئەم کێشەیە کۆنە و ئەو کەسەی كه‌ ده‌وترێت ئەم ژنە پەیوەندی خۆشەویستی ‏هەبوە لەگەڵی دا، لە نەتەوەی عەرەب بون و کوژراوه‌، بە دەستوری عەشایەری 'غسل عار'یان کردوە کە دەبێت هەردو کەسەکە بکوژرێن ‏یاخود ئەو شوێنە بەجێبهێڵن‎.‎
 
بەڕێوبەری ناحیەی نەوجول ئەوە پشتڕاست دەکاتەوە بۆ نەوژین کە ئەم خێزانە خەڵکی گوندی 'چەوری' نین کە سەربەناحیەکەیانه‌ و ‏روداوەکەی تێدا رویداوە، وتى: ئەوان بەهۆی کێشەی کۆمەڵایەتیەوە زێدی خۆیان جێهێشتوه‌‏‎.‎
 
كاتى گولەبارانكردنى هاوژین
 
میلی کاتژمێرەکە نزیک دەبێتەوە لە کاتژمێر (١١:٣٠)ى پێشنیوه‌ڕۆ، لە پڕ دەنگی گولە و دواهەناسەی پڕهاواری ژنێک گوند رادەچڵەکێنێت، ‏ئەوان شۆک دەبن لە بەردەوامی دەنگى فیشەکەکان تا دەگەنە ماڵی هاوژین‎.‎
 
 
جەمال ساڵح، بەڕێوبەری ناحیەکە دەڵێت: خەڵکی گوند و دراوسێکانی گەشتونەتە شوێنی روداوەکە و پۆلیسیان ئاگەدارکردوەتەوە، کاتێک ‏پۆلیس گەشتوە تاوانبار هەڵهاتوە‎.‎
 
شایەتحاڵەکانی روداوکە وتەی خۆیان داوە و خێزانەکەشی دانیان بەوەناوە کوڕەکه‌یان بەناوی (ت. م. ک) کە تەمەنی (١٦) ساڵە، تاوانەکەی ‏ئەنجامداوە‎.‎
 
هەر رۆژی روداوەکەش عه‌لی جەمال قدوری، وتەبێژی پۆلیسی گەرمیان، نەوژینی راگەیاند: "برایه‌کی بکەری تاوانەکەیە، بە ‏فیشەک ‏خوشکێکی خۆی كه‌ لەدایکبوی (١٩٩٦)ـه‌ کوشتوە کە هاوسەرگیری کردوە و دایکی دو مناڵە".‏
 
ده‌ستگیركردنى بكوژه‌كه‌‏
 
ئاسایشی گەرمیان لە زاڵگەی شێخ لەنگەرى سه‌ر به‌ ناحیه‌ى كۆكس له‌ قه‌زاى كفری، دوای ٧٢ کاتژمێر لە روداوەکە بکوژی سەرەکی ‏دەستگیر دەکەن‎.‎
 
عوسمان عەبدولکەریم، لێپرسراوى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندیه‌كانى ئاسایشی گەرمیان، بۆ نەوژین دانپێنانی بکوژەکەی بەم شێوەیە خستەڕو ‏‏”وتویه‌تى من بکوژی خوشکەکەمم لەسەر کێشەی کۆمەڵایەتی، بەڵام بەتەنها من تاوانبارنیم، باوک و برایەکم و مێردی ئەو خوشکەشم کە من ‏کوشتم هاوکار و هاندەرم بون لە تاوانەکە‎“.‎
 
بەهۆیەشەوە لە ئێستادا ٤ تۆمەتبار بە پێی مادەی ٤٠٦ لە یاسای سزادانی عێراقی دەست بەسەرن، لەگەڵ یەک تۆمەتبار کە داڵدەی بکوژەکەی ‏داوە و بە پێی مادەی ٢٧٣ راگیراوە‎. ‎
 
باوکی بەبێدەنگی تا گۆڕستان لەگەڵ کچەکەی دەبێت
 
شایتحاڵەکان کە لەنزیکەوەی روداوەکە بون، باس لەوەدەکەن باوکی هاوژین، بۆ مەرگی کچەکەی هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كى زه‌قی وه‌كو شیوه‌ن و ‏گریانى به‌ كوڵى نەکردوە، هیچیشی دەربارەی تاوانی کوڕەکەی نەوتوە، لەگەڵ تەرمی کچەکەی بوە تا ئەوکاتەی لە گۆڕستان ناشتویانە و ‏بێدەنگ گەڕاوەتەوە ماڵەوە‎.‎
 
بەپێی یاسا تاوانبار بە پێی مادەی ٤٠٦ فەرمانی گرتنی بۆ دەرچوە، سزاکەی لەنێوان زیندانی هەتاهەتایی و لە سێدارەدان دایە، لە ‏حاڵەتێکدانەبێت کە ئەگەر کۆمەڵێک هۆکار هەبن کە کاریگەری لەسەر کەمکردنەوەی سزاکەی بدەن‎.‎
 
پارێزەر: نەورەس ئیسماعیل، لە رێکخراوی وادی ئەڵمانی، بۆ نەوژین وتی: لەبەر ئەوەی تاوانبار تەمەنی کەمترە لە ١٨ ساڵ، باوک و دایکی ‏دەبێت ببرێنە بەردەم دادوەر و لێکۆڵینەوەیان لە گەڵ دەکرێت بەتایبەت لە بارەی ئەوەی کە چۆن ئەم چەکەی دەست کەوتوە و روداوەکە چۆن ‏بوە بەتایبەت باوکەکە دەبێت حوکم بدرێت لەگەڵ کوڕەکەی ئەگەر بە هەر شێوەیەک دەستی هەبێت لە تاوانەکە‎.‎
 
‏"بە پێی مادە یاساییەکانی تایبەت بە کوشتن ئەو کەسەی هاندەری تاوانەکە بوە بەوەی سوکایەتی بەم تاوانبارە کردبێت و تانه‌ى له‌ خوشکی دابێت ‏یان گاڵتەی پێکردبێت و هۆکار بوبێت بۆ توڕەبونی تاوانبار، بە هاوبەشی تاوان سزادەدرێت". پارێزەر: نەورەس ئیسماعیل وای وت‎.‎
 
هاوژین پێش کوشتنی چی وتوە؟‎ ‎
 
هاوژین، کوشتن مۆتەکەیەک بوە بەشوێنیەوە، بەشێوەیەک ساڵی رابردو دەچێتە نوسینگەی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزانى له‌ کفری و ‏دەڵێت: "مەترسیم لەسەرە، خێزانەکەم هەوڵیانداوە بمکوژن".‏
 
‏"ئەو برایەی کە تاوانەکەی ئەنجامداوه‌، لەگەڵ هەمو ئەندامانی خێزانەکەی هەر ئەوکاتە بەڵێننامەیان پێ پڕکراوەتەوە کە چیدی هەڕەشەی ‏کوشتن لە هاوژین نەکەن". ئەیوب حسێن، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی خێزان و ئافرەتان لە گەرمیان، ئەمەی ‏وت. هۆکاری سزانەدانیشیانی گەڕاندەوە بۆ ئەوەی ئەوکات قوربانیەکە سکاڵاکەی کشاندوەتەوە و پاشگەزبوەتەوە لە وتەکانی‎.‎
 
 
لەگەڵ ئەو مەترسیانەدا هێشتا هاوژین نەخراوبوە په‌ناگه‌ى داڵده‌دانى ژنان "شەڵتەر"، ئەیوب حسێن، له‌باره‌ى هۆكارى ئه‌مه‌وه‌ رونیكرده‌وه‌: بە ‏پێی یاسا دەبێت پرس بە هەڕەشەلێکراو بکەین کە ئایا دەیەوێت لە شەڵتەر بیپارێزین یان نا، ئه‌و ژنه‌ لە وەڵام دا وتویەتی: من نامەوێت بچمە ‏شەڵتەر، بەڵکو لەگەڵ خێزانەکەم دەمێنمەوە، ئەگەریش هەڕەشەلێکراو داوا نەکات و نەیەوێت هاوشێوەی ئەم ژنە، ئەوە بە زۆرناتوانین بینێرینە ‏شەڵتەر‎.‎
 
‏"یاسا و حكومه‌ت لاوازن لە ئاست کێشەکانی ژنان"‏
 
چالاکوانانی مافەکانی ژنان ئاماژە بەوەدەکەن چ له‌ روى یاساوه‌ و چ له‌ روى رێكاره‌كانیشه‌وه‌، بە تەواوی مافی ژنان ناپارێزرێت، به‌تایبه‌ت ‏له‌وه‌ نیگه‌رانن كه‌ تاوانباران بە سزای خۆیان ناگەیەنرێن‎.‎
 
سارا حسێن، ئه‌ندامى کۆمیتەی كفری یه‌كێتى ژنان، ده‌ڵێت: "کوشتنی ژنان بۆیە بەردەوامە، چونكه‌ یاسا تاوانباران بەسزای حەق ناگەیەنێت، ‏بەبەڵگەى ئه‌وه‌ى دۆسیەی کوشتنی ژن هەبوە لە قەزای کفری کە لە دۆسیەکەی دا کردویانەوە بەوەی خۆی کوشتوە"، به‌بێ ئه‌وه‌ى ورده‌كاری ‏ئه‌و دۆسیه‌یه‌ بخاته‌ڕو و نه‌وژینیش نه‌یتوانى له‌ سه‌رچاوه‌ى دیكه‌وه‌ دڵنیا بێته‌وه‌ له‌م زانیارییه‌‏‎.‎
 
وتیشی: "ئێمە ئاگەدارین بکوژی ژنان داڵدەدرێن لەلایەن بەرپرسانەوە، تاوانباران ئەگەر بەندیش بکرێن سزاکەیان وەکپێویست نیە، هه‌ر ئه‌مه‌یه‌ ‏کوشتنی ژنانی بە بیانوی شەرەف هێشتوه‌تەوە".‏
 
 
ئەو نوسینگەکانی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژیش بە لاواز وەسف دەکات و دەڵێت: "ئەقڵیەتێکی پیاوانە بەڕێوەی دەبات، چەندین کچ و ژن لەم ‏قەزایە کێشەیان هەبوە کە ناردومانەتە ئەوێ بێ ئەوەی هیچی بۆ بکەن ناردویانەتەوە".‏
 
لە گەرمیان لە ماوەی سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا ئەمە یەکەمین حاڵەتی کوشتنی ژنە و لە ساڵی رابردوشدا  بە پێی ئامارە فەرمیەکان یەک ‏حاڵەتى كوشتنى ژنان تۆماركراوه‌‏‎.‎
 
ئه‌و حاڵه‌ته‌ى پار ساڵ كه‌ قوربانیه‌كه‌ ناوى مونیره‌ بو و لەلایەن سێ برایەوە خنکێندرابو و دواتر تەرمەکەی هەڵواسرابو، کاردانەوه‌ی زۆری ‏بەدوای خۆیدا هێنا‎.‎
 


Newjin.net - 2024
ژمارەی سەردان 1,297,335     ژمارەی میوان 891

دروستکراوە لەلایەن کۆمپانیای (کۆدتێك)ەوە