‏'لیسی شمیت' ئەو رۆژنامەنوسە ئەڵمانیەی لە سەیدسادق تیرۆرکرا

2021/04/07    1814 جار بینراوە
 
*نەوژین
 
‏٢٧ ساڵ پێش ئێستا و لە ساڵی ١٩٩٤ لە دەروەی شاری سلێمانیی رۆژنامەنوسی ئەڵمانی'لیسی شمیت' لەگەڵ شۆفێرەکەی دەدرێتە بەر دەستڕێژی گولەو ‏تیرۆردەکرێت، ئەمە لە کاتێکدابو 'لیسی' هەردو شێوەزاری (سۆرانی و کرمانجی) کوردی بە باشی زانیوە و دەوڵەتی تورک بەهۆی نوسینەکانی لەسەر ‏کورد لە لیستی رەش دایناوە. دوان لە بکوژەکانی پێش لە سێدارەدانیان حکومەتی عێراق و چەند بەرپرسێکی کورد تۆمەت باردەکەن بە پاڵپشتیان بۆ ‏تاوانەکە. ‏
 
لیسی شمیت کێیە؟
 
لیسی شمیت، (١٩/١/١٩٥٩) لە دایک بوە، رۆژنامەنوسێکی ئەڵمانیە، لە ساڵی(١٩٨٠) دەستی بە کاری رۆژنامەوانی کردوە، بۆ ئاژانسە ‏نێودەوڵەتیەکانی(فرانس پرێس، فرانکفۆرتەر رۆندشو و دێر تاگسپایگل) کاریکردوە، راپۆرتەکانیشی تایبەت بو بە کورد لە تورکیاو عێرق، بەپێی راپۆرتێکی ‏رۆژنامەی(دی زیت) لە نێو کورداندا ناسرابوە. خۆی و شۆفێرەکەی لە بۆسەیەکدا لە دەرەوەی شاری سلێمانی لە عێراق لە تەمەنی ٣٥ ساڵیدا کوژران، ‏لەکاتێکدا ئەو خەریکی ئامادەکردنی راپۆرت بوە.‏
 
 
رێپۆرتاژەکانی لەسەر کورد  'لیسی' دەیخاتە لیستی رەشەوە
 
لیسی شیمت، پێش ئەوەی لە عێراق راپۆرت ئامادەبکات دەربارەی کێشەکانی کورد لە تورکیا بۆ فرانکفۆرتەر رەوندشو راپۆرتی نوسیوە، بەهۆی ‏نوسینەکانی لەسەر چەوساندنەوەی کورد حکومەتی ئەوکاتی تورکیا نوسینەکانی قەدەغەدەکات و ناوی دەخاتە لیستی رەشەوە، دواتر لەلایەن‎ (AFP) ‎ەوە لە ساڵی (١٩٩١)راسپێردرابو بۆ کارکردن لەسەر کوردی عێراق و کێشەکانیان راپۆرت ئامادەبکات.‏
 
لیسی شمیت، بەناوی 'میلنا ئێرگن' روداوەکانی (ساڵی ١٩٩١ تاوەکو ١٩٩٣) کوردستانی لە كتێبێکدا كۆ كردوەتەوە لە ژێر ناونیشانی'سەربەستی نرخی ‏گرانە' لەم كتێبەیدا پانزە ریپۆرتاژی نوسیوەو باسی تاقیكردنەوەو سەرنجەكانی خۆی دەكات لە كوردستانی عێراق. نوسراوەی دوەمی نامیلکەیەکە بە ‏هاوبەشی لەگەڵ تۆهماس مێینهاردت لە ساڵی (١٩٩٣) بەناوی 'شوێنی روداو كوردستان'. ئەم نامیلكەیە باسی جەنگی حكومەتی توركیا دەكات لە باكوری ‏كوردستان، و ئامانجە سیاسیی و ئابوریەكانی، هەروەها لیپرسینەوەی دەوڵەتی ئەلمانیا، و فرۆشتنی چەك لە لایەن كارگەكانی چەكی ئەم دەوڵەتە.‏
 
کەی و لەکوێ تیرۆرکرا؟
 
رۆژنامەی ئیندیپێندێنتی بریتانی لە ١٣ نیسانی ١٩٩٤ هەواڵەکەی بەم شێوەیە بڵاوکردوەتەوە”لیسی شمیت لەگەڵ عەزیز قادری شۆفێری کوژران، لە رۆژی (٣ ی ‏نیسانی ١٩٩٤) کاتێک هێرشبەرێک لە ئۆتۆمبێلێکدا بە چەک تەقەی لە ئۆتۆمبێلەکەیان کرد“.هاوکات رێکخرای '‏cpj‏' بۆ داکۆکیکردن لە رۆژنامەنوسان ‏ئەمەی پشت راستکردوەتەوە. ئەمە لە کاتێکدایە هەر ئەوکات لە هەواڵی دەزگا ئەڵمانیەکان  ئاماژە بەوەکراوە ”کوشتنی رۆژنامەوانانی ئەڵمانی رونادات، ‏بەڵام شمیت بەشێکە لەو رۆژنامەنوسانەی کە لە ململانێکانی دەرەوەدا کوژراون، لەلایەن بەکرێگیراوانی کورد کە لە بەغدا پارەیان بۆ تەرخان کراوە“.‏
‎ 
 

گۆڕەکەی لیسی شمیت، لە ئەڵمانیا لەسەری نوسراوە ”بۆ عەداڵەت تێكۆشام، بەڵام بومە قوربانی دەستی تیرۆر“. وێنە: سالار سابیر

 
هەر بە گوێرەی راگەیاندراوەکان ئەو کاتە ئەمریکا حکومەتی عێراقی تۆمەتبارکردوە بەدانانی نرخ لەسەر کوشتنی بیانیەکان لەناوچە کوردستانیەکانی ‏باکوری عێراق، دو مانگی پێش کوشتنی شمیت دو پەیامنێری سویدی برینداربون پاش ئەوەی بۆمبێک بە ئۆتۆمبێلەکەیان تەقیەوە، دو چیکی، دو ‏نەمسایی بەهۆی هێرشی ترەوە بریندار بون، دو پاسەوانی دیکەی سەر بە یو ئێن دو رۆژ دوای کوشتنی شمیت برینداربون.‏
 
دانپێنانی بکوژەکان
 
ئیندیپێندنت‎ ( Independent ) ‎ی بەریتانیا لە بارەی دانپێنانی بکوژەکانەوە نوسیویەتی: ”دو پیاوی عێراقی لە نەتەوەی کورد دانیان بە تاوانەکەدا ‏ناوە کە 'لیسی شمیت' و شۆفێرەکەی کوشتوە چونکە ئەندامانی خێزانەکەیان بە دیل گیراون و حکومەتی عێراق فەرمانی پێکردن کە ئەو بیانیانە بکوژن ‏بۆ دڵنیابون لە پاراستنی ئازیزانیان، ئەم تاوانبارانە دواتر لە سێدارەدران“. ‏
 
سالار سابیر، پڕۆفیسۆر له‌بواری زانسته‌ سیاسیه‌كان و نوسەر لە بارەی تیرۆرکردنی 'لیسی شمیت' لە رۆژنامەی کوردستان ئەمڕۆ بە زمانی ئەڵمانی دوای ‏کوشتنی 'لیسی' راپۆرتێکی بکۆڵکاری بڵاودەکاتەوە کە دواتر بە زمانی کورد لە سایتی کوردستان پۆست بڵاودەبێتەوە دەڵێت: دوان لە بکوژەکانی توانرا لە ‏لایەن هێزی ئاسایشەوە دەستگـیر بكرێن. دواجار لە تەلەفزیۆنی دەنگی گەلی كوردستان‎ (PUK TV) ‎لە سلێمانی دانپێنانەکانیان بڵاوكرایەوە. ‏
 
یەكێك لە بكوژەكان بە ناوی (زەكی سەعید عەباس) لە دانپێدانانەکەیدا دەڵێت: ”لە ساڵی(١٩٩٢) وە بۆ موخابەراتی عێراقی كاری كردوە كە هەر ‏ئەوانیش ئەو ئوتومبیلەیان بۆ ئەم ئۆپەراسیۆنانە خستبوە خزمەتیان“.‏
 
بكوژی دوەم بە ناوی (ئیسماعیل حەمە مستەفا) خەلكی كەركوك، لە (١٠/٤٤/١٩٩٤)لە سلێمانی دەستگیرکرا، لە دانپێنانەکەیدا دەڵێت:”ماوەی سێ ‏مانگە کاری جاسوسی بۆ حکومەتی عێراق دەکەم“ لەبەردەم دادگای سلێمانی دانی بەتاوانەکەیدا نابو، تاوانباری سێیەم (وەهاب شێخ ئەحمەد) توانیبوی ‏دەرباز بێت و دەستگیر نەكرابو.‏‎ ‎
 
ئەو نوسەرە دەڵێت:”دادگایەکردنەکەی گومانی لەسەر چونکە ئەو کاتەی 'زەکی' دەستی بۆ بەندوخوێنەکەی بردوە وتویەتی کۆمەڵێک ناوم لێرە شاردوەتەوە دەمەوێت ناوی ئەو کوردانە ئاشکرابکەم کە ‏تێوەگلاون لە تاوانەکە، بەڵام  بێدەنگ دەکرێت و دەبرێتە دەوەی هۆڵی دادگایکردنەکە“.‏
 
چۆن بە قسەی کێ لیسیان تیرۆرکرد؟
 
‏”رۆژێک بانگکراین بۆ کەرکوک لەوێ پێیان وتین قوربانیەكەی ئۆپەراسیۆنی ئەم جارەتان رۆژنامەنوسی ئەڵمانی و دۆست و خەمخۆری بەوەفای كورد'لیسی ‏شمیت' لەگەڵ پاسەوانەکەی بۆ ئەنجامدانیشی بڕی پاداشتەکەی ملیۆن و نیوێك دیناری عێراقیمان بۆ دانرا“. ئەمە قسەکانی زەكیە لە دانپێنانەکەی.‏‎ 
‎ 
دەشڵێت: ”چەند رۆژێک پێش کوشتنی چاودێریمان دەکرد، لە رۆژی روداوەکە ئوتومبێلەكەیان زۆر لەسەرخۆ دەرۆیشت بەهۆی ئەوەی لە رێگە توشی ‏کێشەبو هاتنە سەید سادق، و ئوتومبیلەكەیان بردە لای فیتەرێـك. دواتر بەردەوام بون لە رۆشتن تاوەکو لە دەشتەكەی باخچیان نزیكەی كیلۆمەترو ‏نیوێك دوای نوقتەی تەفتیشەكە لاماندایە تەنیشت ئوتومبیلەكەو بە خەستی گوللە بارانمان كردن تا مردن“.‏
 
ئەمە بە پێی راپۆتەکەی سالار سابیر، لە بارەی تیرۆرکردنی 'لیسی شمیت' کە لە رۆژنامەی کوردستانی نوێش ئەوکات بڵاوکراوەتەوە.‏‎ 
‎ 
لە رۆژی(١٦/٤/١٩٩٤) 'لیسی شمیت' لە نزیك شاری فرانكفورت – ئەلمانیا ‏بە خاک سپێردرا.
 
 
 


Newjin.net - 2024
ژمارەی سەردان 1,306,179     ژمارەی میوان 742

دروستکراوە لەلایەن کۆمپانیای (کۆدتێك)ەوە