* نەوژین، رێناس ساڵح
بە بڵێسەی ئاگرەکەی جەستەی و بەرزبونەوەی دوکەڵ هەواڵی مەرگی 'بژوێن' دەگەیەتە خەڵکی شار، چونکە بکوژەکەی بە سێ فیشک و ناڵەی خوێن ومەرگی سوکنایەتی بە دڵدانایەت و جەستەکەی دەسوتێنێت، خێزانەکەی دەڵێن بێئاگاین لە کوشتنی، پارێزەری رێکخراوێکی ژنان باسلەوەدەکات وشەی شەرف دراوە بە گوێیاندا بۆ بێدەنگبون لە بەدواداچون، هەروەک بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی شارەکەش جەخت لە مەتریسەکی گەورە دەکاتەوە دەڵێت: ”کوشتنەکان هەنگاویان بۆ بەدیاردەبون بڕیوە“ پۆلیسیش لە لێکۆڵینەوە بەردەوامە.
رۆژی ١١ ئەم مانگە هەواڵی دۆزینەوەی تەرمێکی نەناسراو بە سوتێنراوی بڵاوبویەوە ”شەوی هەینی ئەو کاتەی مەفرەزەکانی پاراستنی فرۆکەخانەی سلێمانی لە نزیک گوندی عەزیز ئاوا گڕ و دوکەڵ دەبینن پۆلیس ئاگەدار دەکەنەوە بگەنە شوێنەکە بۆ زانینی هۆکار رێگری کردن لەو ئاگرەی بینیویانە، کاتێک هێزەکانی نەهێشتنی تاوان گەشتنە شوێنی ئاگرەکە بینیان جەستەی کەسێکە سوتێنراوە“. ئەمە قسەکانی سەرکەوت ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی سلێمانیە.
ئەو زیاتر وتی: ئەو کاتەی دۆزرایەوە تا رۆژی دواتر تەرمەکە نەناسرایەوە چونکە سوتێنرابو لە پزیشکی دادوەری توێکاری بۆکرا دەرکەوت پێش سوتانی سێ فیشەکی پێوەنراوە“.
دوای رۆژێک لە دۆزینەوەی تەرمەکەی دەناسرێتەوە کە خانمێکی شاری سلێمانیە بەناوی 'بژوێن عوسمان'ەو خێزانەکەی ئاگەداردەکرێنەوە، بژوێن عوسمان، لە دایک بوی ساڵی(١٩٩٠) دانیشتوی شاری سلێمانی رۆژی ١٠ ئەم مانگە لەدوای چونە دەروەی لەماڵ ناگەڕێتەوە.
”پێیان وتین کوشتنەکەی کێشەی کۆمەڵایەتیە بۆ ئەوەی بە بیانوی شەرەف کپ بکرێتەوە“
دوای ئاگەدارکردنەوەیان خێزانەکەی لە بکەی پۆلیس وتەیان لێوەردەگیرێت ئەوان دەڵێن”ئێمە هیچ کێشیەکمان نەبوە“. ئەمە لە کاتێکدایە ئەشواق نەجیب، پارێزەر لە رێکخراوی هاریکاری یاسایی بۆ نەوژین وتی: ”دەستمان بە بەدواداچون کردوە بە ئێمە وتراوە کێشەکە کۆمەڵایەتیە، خوێندنەوەی ئێمە بۆ ئەم قسەیە ئەوەیە دەیانەوێت ئێمە کاری لەسەر نەکەین و بڵێن با سومعەی خێزانەکەی نەچێت“.
ئەو پارێزەرە جەختدەکاتەوە کە ئەوان ناوەستن لە بەدواداچون بۆ کەیسەکە ”یەکەم رۆژ چوینە پرسەکەی، چاوەڕێی خێزانەکەین سکاڵا تۆماربکەن چونکە تا کەسێک لە خێزانەکەی سکاڵا تۆمارنەکات کەیسەکە بەروپێش ناچێت و بەخاوی کاری تێدادەکرێت ئێمە پلانمان هەیە بەم نزیکانە دوبارە سەردانی خێزانەکەی بکەینەوە“.
بژوێن، لەگەڵ ماڵی باوک و دایکی دەژیا لە ماوەی رابردودا هاوسەرگیریکردوە، بەڵام جیابوەتەوە پۆلیسی سلێمانیش دەڵێت: ”کوشتنەکەی پەیوەندی بە هاوسەرگیری یەکەمیەوە نیە“.
”لە کوشتنی ژنان کەسانی نزیکیان تێوەدەگەلێن لە تاوانەکە“
بە وتەی سەرکەوت ئەحمەد، خودی بەڕێوبەری پۆلیسی سلێمانی راستەوخۆ سەرپەرشتی ئەم دۆسیە دەکات، هاوکات ئاماژەی بەوەکرد لەمجۆرە کەیسانە بە زۆری کەسی نزیکیان تاوانەکە ئەنجام دەدات.
هەروەک هیوا کەریم، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزان و ئافرەتان لە سلێمانی ئەوەی بە نەوژین رایگەیاند: ”زۆربەی دۆسیەکانی کوشتن کوتوپڕن، ئەم خاتونەش پێشتر هیچ سکاڵایەکی لە بنەکانی ئێمە تۆمارنەکردوە“.
ئەمە لەکاتێکدایە بە گوێرەی ئامارەکانی بەڕێوبەرایەتی گشتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزان و ئافرەتان لەماوەی ساڵی رابردو لە سلێمانی ١٥ تاوانی کوشتن و خۆکوشتنی ژنان تۆمارکراوە کە بەشێکیان پێشوەخت سکاڵایان تۆمارکردوە.
”لێکۆڵینەوەکان هۆکارن بۆ ون بونی بەڵگەکانی تاوانی کوشتنی ژنان“
پارێزەر ئەشواق نەجیب، نیگەرانە بەوەی کەیسەکانی کوشتنی ژنان بە ئەنقەس بێت یاخود بێ مەبەست دەست و بردی تێداناکرێت بەم هۆیەش ئەگەری ونکردنی بەڵگەی حاشاهەڵنەگر 'مەلموس'ی تاوانەکە ون دەبێت.
ئەو دەڵێت: ”دۆسیەمان هەبوە کە ئێمە دوای دو مانگ داخڵی بوین کەچی کامێرای شوێنە نزیکەکانی روداوکە وەرنەگیراوە وەک بەڵگە، کاتێک ئێمە چوین بۆ وەرگرتنی تۆماری ڤیدۆی کامێرای شوێنە نزیکەکانی روداوەکە ئەو کاتە هەرنەمابو لە لای دوکان وماڵەکان چونکە هاردەکەی(شوێنی خەزنکردنی) هەر مانگێک خەزن دەکات، یان ئەوەندە درەنگ دەگەنە شوێنەکە بۆ لێکۆڵینەوە شوێن پەنجەی تاوان ون دەبێت و کەرسەتەکانی تاوان لە ناو دەبرێت، یان هیچ هێڵکاریەک بۆ شوێنی تاوانەکە ناکرێت“.
ئەم پارێزەرەی رێکخراوی هاریکاری یاسایی جەختدەکاتەوە ئەمانە کاریگەری خراپی هەبوە لەسەر قەزیەی کوشتنی ژنان بە وتەی ئەو ”کاتێک ژنێک دەکوژرێت ئەوەنەدە بێ ئەرزش لێکۆڵینەوە دەکرێت هەندێک جار دواتر هەر دەیکەنە خۆکوژی تاوانەکە!“.
لێکۆڵینەوە و هێڵکاری بۆ تاوانێکی کوشتن بە شێوەیەکی زانستی
بۆچارەسەری ئەمە پێشنیاردەکات ئەگەر بەجدی حکومەت دەیەوێت دۆسیەکانی کوشتنی ژنان بێئەرزش سەیرنەکرێت لیژنەی تایمەند بەند لە داگاو پۆلیس دورستبکات بۆ لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکان بە کەمترین ماوە و بە ئامێری پێشکەوتو لێکۆڵینەوە بکەن بە وردی بۆ ئەوەی چی دیکە خوێنی ژنان ون نەبێت.
”کوشتنی ژنان مەترسی بون بە دیاردەی هەیە حکومەتیش بەرپرسی یەکەمە لەم کێشەیە“
لەسەرتایی دوهەفتەی یەکەمی ئەم مانگەدا ئەمە دوەم حاڵەتی کوشتنی ژنانە لە سلێمانی ”تاوانەکانی کوشتن لە نێویاندا کوشتنی ژنان بەگوێرەی داتاکان لە حاڵەتەوە هەنگاو دەنێن بۆ بون بە دیاردە“ بە وتەی هیوا کەریم، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی خێزان و ئافرەتان/ سلێمانی.
حکومەت بەرپرسی یەکەم دەزانێت بۆ هەڵکشانی ئەم تاوانە و دەڵێت: ”ئەرکی حکومەتە راستەوخۆ هەنگاوی بەپەلەبنێت بۆ هۆکارەکانی پشت ئەم تاوانانە و چارەسەریان بکات ناکرێت بڵێت رێگری دەکەین و قەیرانەکان هەر وەک خۆیانبن راستە پەرلەمان کۆبویەوە و جێگری سەرۆکی حکومەتیش کۆمەڵێک بڕیاری دەرکرد کە جێبەجێبکرێن بەڵام ئەمانە دڵخۆشکەرنین ئەگەر کار لە هۆکارەکانی پشت روداوەکان نەکرێت“.
مەرگی بژوێن و تاوانەکانی کوشتن دەبەستێتەوە بە زیندوکردنەوەی عەشیرەت و خێڵ هیوا کەریم، دەڵێت: ”ئەمە بوتەهۆی زیادبونی سوڵح، متمانە بە یاسا لاوازبوە هۆکاریش ئەوەیە یاساکانمان هەیە، بەڵام نەتوانراوە وەک خۆی جێبەجێبکرێت“. ئەو قەیرانی دارایی و نمایشکردنی کلتوری تورکی لە رێگەی راگەیاندنەکان بۆ ناوکۆمەڵگە بەهۆکارێکی دیکە دەزانێت و دەڵێت: ”سیستەمی پەروەردە بەتەواوی شکستی هێناوە کە بە کەوتنی کۆمەڵگا روبەڕوی دۆخی شڵەژان دەبێتەوە“.
هاوڕێکانی ”ئێمە شۆکی مەرگی بژوێنین“
هاوڕێکانی بژوێن، شۆک و نیگەرانن بە مردنی ئەم خانمە چالاکوانە, ئەوان بۆ نەوژین بەم شێوەیە باسی بژوێنیان کرد وتیان: ” کەسایەتیەکی باش و جوانی هەبوە و خوێندنی ماستەری لەم دواییانەدا لەوڵاتی هندستان تەواو کردوە“.
بۆ هۆکاری لەدەستدانی دەڵێن: ”ئێمە ناتوانین هیچ لێدوانیک بدەین و چاوەروانی لایەنی پەیوەندیدارین لێکۆلینەوە لە کەیسەکە بکەن و بکوژانی بدۆزرێتەوە“.
بژوێن محەمەد، لەکاتی رێزلێنای بەهۆی چالاکیەکانیەوە وێنە: هەژماری فەیسبوکی ناوبراو
هیچ کەسێک وەک تۆمەتبار دەستگیرنەکراوە
دوای پێنج رۆژ لە تاوانی کوشتنی بژوێن و سوتاندنی هیچ کەسێک دەستگیرنەکراوە، سەرکەوت ئەحمەد، ئەوەی بەنەوژین وت بەڵگەی زۆریان لەسەر تاوانەکە دەستکەوتوە، بەڵام لەبەر رێکاری یاسایی دادوەر نایەوێت زانیاریەکان ئاشکرابن.
مەرگی بژوێن لە کاتێکدایە لە ساڵی رابردو لە هەرێم ١٣٠ کچ ژن بە کوشتن و خۆکوشتن و سوتان کۆتایی بە ژیانیان هاتوە لەگەڵ ئەوەشدا بە پێی زانیاریەکان هەنگاوەکان بۆ کۆتایی هێنان بە کوشتنی ژنان بە خاوی دەڕوات و گڕی ئاگرەکەی جەستەی بژوێن کراسی دەیان ژنی دیکە دەسوتێنێت.